گروه بین‌الملل مشرق - پاتریس لومومبا رهبر استقلال کنگو (زئیر) و اولین نخست‌وزیر منتخب مردم جمهوری دموکراتیک کنگو پس از رهایی از استعمار بلژیک بود. کسی که مبارزات ضداستعماری او در دهه 50 میلادی، قلب و ذهن ملت کنگو و قاره‌ آفریقا را فتح کرد و ملتی را از استعمار و بردگی نجات داد و در نهایت "شهید راه آزادی" نام گرفت.

مرور سرگذشت این مبارز ضد استعمار، سند جنایت هولناک دیگری از دستگاه‌های اطلاعاتی آمریکا و بریتانیا را ورق می‌زند که آشکارا منتخب یک ملت را برای تداوم استثمار و استعمار ثروت آفریقا، به وحشیانه‌ترین شکل ممکن به قتل می‌رسانند.

الیاس اوکیت آسومبو – که بعدها به پاتریس لومومبا تغییر نام داد – در سال 1925 در زئیر سابق – "جمهوری دموکراتیک کنگو" فعلی که برای تمایز از "جمهوری کنگو" به پایتختی برازاویل، با نام‌های کنگوی کینشاسا، کنگوی بلژیک، کنگوی آزاد و کنگوی لئوپولدویل نیز شناخته می‌شد – به دنیا آمد. لئوپولد دوم پادشاه خون‌ریز بلژیک در سال‌های 1865 تا 1909 بود که کنگو را به بندهای استعمار کشید.

لئوپولد دوم در ابتدا با شعار پایان دادن به بردگی به میدان آمد، وی پس از ده سال مذاکره و با انجام دسیسه‌ها و ترفندهای بسیار، سرانجام موفق شد در کنفرانس برلین در سال 1884 کشور کنگو را که 80 بار از بلژیک وسیع‌تر است به عنوان ملک شخصی در اختیار گیرد تا بلژیکی ها به آنجا بروند و " تمدن و مسیحیت" را به کنگوئی‌ها برسانند و این سرزمین گسترده را به جهنمی گسترده‌تر برا ی ساکنان آن تبدیل کنند.

اگر در آن زمان بروکسل فقط یک شهر کوچک بود، با استفاده از ثروت کنگو و کار رایگان اهالی بومی آن، به پایتختی تبدیل شد که امروز به همه اروپا تعلق دارد. لئوپولد دوم فقط به کنگو نظر نداشت بلکه به مصر و فلسطین نیز چشم دوخته بود. البته بلژیکی‌ها نه مصر را به دست آوردند و نه فلسطین یا چین را که در آن‌جا نیز سرمایه‌گذاری زیادی کرده بودند. در عوض کنگو برایشان بیش از آنچه تصور می کردند سودآور شد. اگر در ابتدا فقط عاج را به اروپا قاچاق می کردند، با اختراع خودرو و لاستیک ‌بازار کائوچو گسترش فوق العاده‌ای یافت زیرا این ماده اولیه در کنگو به وفور یافت می‌شد‌. لئوپولد دوم که کنگو را به عنوان ملک طلق خود به حساب می‌آورد در آن جا سرمایه‌گذاری بسیاری کرده بود.

لئوپولد دوم پادشاه استعمارگر بلژیک

در آغاز، کنگو برای لئوپولد درآمد کمی داشت و حتی کار به جایی رسید که قصد داشت اعلام ورشکستگی کند. ولی در پایان عمرش سرمایه او به معادل بیش از دوهزار و دویست میلیارد یورو رسیده بود. یعنی سودی برابر با سه هزار برابر سرمایه گذاری اولیه!. برای رسیدن به چنین درصدهای بالائی از سود، امکان ندارد بتوان تحت شرایط عادی کار کرد . وی پس از محروم کردن فرزندانش از ارث، در حالی که راه دیگری برایش باقی نمانده بود، در سال 1889 طی وصیت نامه ائی تمام ثروتش را به دولت بلژیک بخشید . در سال 1909، این بخشش از طرف مجلس بلژیک مورد قبول واقع شد که طی آن کنگو رسماً به مستعمره بلژیک تبدیل گردید.

تحت حکومت لئوپولد دوم، بلژیک جایگاه قابل توجهی در اعمال سیاست‌های استعمارگرانه یافت. استعمارگران بلژیکی در کنگو برای مجبورکردن بومی‌ها به انجام کار رایگان، زن و فرزندانشان را به گروگان می‌گرفتند یا دست‌ها و پاهای آن‌ها را قطع می‌کردند. برای این‌که بومیان از فشنگ برای کشتن آهو یا سایر حیوانات استفاده نکنند، باید حساب فشنگ‌هایشان را به اربابان بلژیکی خود می‌دادند‌. اگر کم می‌آوردند می باید این کمبود را توجیه کنند‌. بدین سان دست بومیانی که از فشنگ برای مصارف دیگری استفاده کرده بودند بریده می شد.

نظام استعماری در کنگو هنگامی بی‌رحم‌تر شد که براساس مقررات نوشته شده، پول دریافتی می‌باید با مقدارکائوچوی آورده شده متناسب باشد‌. به عبارت دیگر، بومیان را به کار اجباری با اعمال شاقه وا می‌داشتند‌. زنان و فرزندان آنان را به عنوان گروگان نگه می‌داشتند تا مقدار تعیین شده کائوچو آورده شود‌. گاهی برای گرفتن زهر چشم و اجبار به همکاری با ماشین عظیم سرمایه‌داران بلژیکی، دهکده‌ها را می‌سوزاندند، دست و پاها، آلت جنسی‌، سرها را می‌بریدند و بدن‌ها را درجهت طولی با شمشیر به دو نیم می کردند. (لوکاس کاترین "لئوپولد دوم - جنون بزرگی" - آدام هوخشیلد "اشباح شاه لئوپولد،کشتاری فراموش شده‌")

هنگامی که تحت فشار افکارعمومی لئوپولد دوم در سال 1903 مجبور به فرستادن کمیسیون نظارتی به کنگو شد، فرماندار بلژیکی کنگو پس از برملا شدن نتایج بررسی این بازرسان با بریدن گلوی خود به زندگی اش پایان داد. برده حمل کردند . (بریتانیکا . 1966)

کارمندی اداره پست تا تشکیل جنبش ملی کنگو

به گزارش مشرق، کارمند اداره پست کنگوی بلژیک بعدها پس از گذراندن دوره‌های تحصیلی در مدارس مذهبی، به عنوان مبلغ مسیحی به نقاط مختلف سفر می‌کرد. وی بعدها به حزب لیبرال بلژیک پیوست و در سال‌ 1955 با توطئه‌ای سیاسی به دو سال زندان محکوم شد که پس از گذشت یکسال از زندان آزاد شد و "جنبش ملی کنگو" را بنیان نهاد.

لومومبا بار دیگر در سال 1959 و چندماه پیش از کنفرانس بروکسل برای تعیین سرنوشت کنگو، بخاطر فعالیت‌های استقلال‌طلبانه خود مورد خشم پادشاه بلژیک قرار گرفت و به 69 ماه حبس محکوم شد. در همان دوران، جنبش ملی کنگو اقبال عمومی خوبی از سوی مردم کنگو داشت و در انتخابات محلی دسامبر 1959 اکثریت آراء را به خود اختصاص داد.

فشار گروه‌های مردمی و سیاسی برای آزادی لومومبا در نهایت موثر واقع شد و وی برای شرکت در کنفرانس بروکسل آزاد شد. در این کنفرانس که در روز 27 ژانویه 1960 برگزار شد، 30 ژوئن به عنوان تاریخ استقلال کنگو انتخاب و زمان برگزاری انتخابات نیز یک هفته پیش از آن تعیین شد. در این انتخابات حزب جنبش ملی کنگو به پیروزی رسید و پاتریس لومومبا به عنوان اولین نخست‌وزیر این کشور، مأمور تشکیل دولت شد.

در سخنرانی روز استقلال کنگو در تاریخ 30 ژوئن 1960، با وجود انتخاب لومومبا به عنوان نخست‌وزیر این کشور، با فشار پادشاه بلژیک و بدلیل هراس از مواضع تند وی، نام لومومبا از لیست سخنرانان مراسم حذف شد.

پادشاه بلژیک در سخنرانی خود در این مراسم سعی کرد دستاوردهای استعمار بلژیک در کنگو را برجسته کرده و از نیروهای استعمارگر خود قدردانی کند. پادشاه بلژیک که بیش از هرچیز نگران از دست دادن منابع غنی اورانیوم، الماس و طلای کنگو بود، در این مراسم از دولت جدید کنگو خواست تا ساختاری را که بلژیک در این کشور پایه‌گذاری کرده است با اصلاحات از بین نبرند. پادشاه بلژیک تاکید که کشورش همچنان در کنار دولت و مردم کنگو خواهد بود.

سخنرانی آتشین در روز استقلال کنگو

اما به پاتریس لومومبا که بدلیل مواضعش از سخنرانی در این مراسم حذف شده بود، به یکباره و بدون هماهنگی قبلی در پشت تریبون مراسم حاضر شد و سخنرانی تندی را علیه پادشاه بلژیک ایراد کرد. لومومبا در سخنرانی تاریخی خود گفت: استقلال کنگو از سوی پادشاه بلژیک و از روی بزرگواری به ما اعطا نشده است، بلکه با جنگ و مقاومت به دست آمده است و ما به تمام خون‌های ریخته شده در راه ریشه‌کنی استعمار و برده‌داری که سال‌ها به ما تحمیل شده بود احترام گذاشته و افتخار می‌کنیم.

پس از روی کار آمدن لومومبا، وی فرمان افزایش حقوق تمام اقشار کارمند در کنگو به جز نیروهای ارتش را صادر کرد. پس از استقلال کنگو، ارتش همچنان تحت امر ژنرال‌های بلژیکی بود. این تصمیم لومومبا موجب اعتراض و شورش ارتشیان شد و پس از مدت اندکی شورش‌ها به سراسر کشور سرایت کرد و در همین شرایط منطقه "کاتانگا" با حمایت بلژیک اعلام استقلال کرد. در همان ماه‌های نخست پس از استقلال، نخست وزیر جوان کنگو که از نفوذ دولت بلژیک در کاتانگا آگاه بود، دستور اخراج دیپلمات های بلژیکی را صادر کرد و مستشاران نظامی بلژیکی را خلع ید کرد.

واکنش لومومبا به این تحولات همانند مواضع قبلی وی، واکنشی تند و عمل‌گرایانه بود. وی در تماس با اتحاد جماهیر شوروی، از این کشور درخواست کمک‌های نظامی، اقتصادی، غذایی و دارویی و تجهیزات ترابری نمود که چندان به مذاق رئیس‌جمهور وقت "جوزف کاسا ووبو" که معتقد به رویکرد سیاسی متعادل‌تر بود، خوش نیامد.

با گذشت دو‌ماه، اختلاف‌نظر شکل گرفته میان رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر نهایتا منجر به این شد که رئیس جمهور حکم به برکناری لومومبا بدهد؛ حکمی که لومومبا آن را غیرقانونی خواند و رئیس‌جمهور را فاقد چنین اختیاری می‌دانست. در همین حال، جانشین معرفی شده از سوی رئیس‌جمهور موفق به کسب رأی اعتماد سنای کنگو نشد و نمایندگان سنا بار دیگر به لومومبا رأی اعتماد دادند.

شدت گرفتن این اختلافات فرصت را برای هرج و مرج سیاسی در کنگو و دو پاره شدن این جمهوری تازه استقلال‌یافته فراهم کرد تا در تاریخ 19 سپتامبر 1960، با کودتای سرهنگ جوزف موبوتو، رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر از قدرت به زیر کشیده شده و نیروهای تحت فرمان موبوتو کنترل اوضاع را در دست گرفتند. لومومبا در محل نخست‌وزیری حصر خانگی شد و نیروهای سازمان ملل نیز برای حفاظت از وی در محل مستقر شدند.

شکنجه، تیرباران و حل شدن در اسید به دست استعمارگران

پاتریس لومومبا اما در حصر خانگی نیز به تلاش برای تشکیل دولت و مبارزه و کودتاگران و نیروهای استعمارگر بلژیکی که بار دیگر پا به کنگو گذاشته بودند تلاش کرد تا نیروهای خود را سازمان‌دهی کند.

لومومبا که در مقر نخست وزیری محبوس شده بود توانست به کمک خدمتکارانش شبانه از محاصره خارج و به سوی استنلی‌ویل (در شمال شرق) روانه شود تا شاید در آنجا به کمک هوادارانش دوباره بتواند قدرت را در دست بگیرد. اما نیروهای وفادار به ژنرال موبوتو او را در حاشیه رودخانه سانکورو متوقف کردند. وی پس از مدت‌ها انتقال به زندان‌های مختلف در کنگو و شکنجه به دست افسران بلژیکی، به ایالت خودمختار کاتانگا برده شد و تحویل یکی از دشمنان قدیمی خود یعنی "موسی چمبه" شد. پس از شکنجه‌های مداوم به دست نیروهای بلژیکی، تصمیم گرفته شد لومومبا و دو وزیر وفادارش تیرباران شوند.

به گفته ایندارجیت رایکه، فرمانده نیروهای وقت سازمان ملل متحد در کنگو لومومبا در حالی که "موهایش بهم ریخته بود و عینک بر چشم نداشت" به پایتخت بازگردانده شد و در مقابل چشم روزنامه نگاران و ماموران سازمان ملل متحد و "در حالی که در عقب یک وانت زنجیر شده بود با حالتی خوار وخفیف" به بازداشتگاه منتقل شد.

17 ژانویه 1961 پاتریس لومومبا و به همراه دو وزیرش با تصمیم موسی چمبه و با حمایت نیروهای بلژیک، به دسته جوخه اعدام متشکل از افسران بلژیکی سپرده شده و تیرباران شدند.

پس از به خاک سپرده شدن اجساد، دو بار محل دفن لومومبا و وزرایش نبش قبر شد و اجساد آن‌ها به نقاط دیگری منتقل شد. نهایتا "ژرار سئورت" افسر پلیس بلژیک اعتراف کرد وی و برادرش پس از دومین نبش قبر، اجساد لومومبا و دو تن دیگر را قطعه‌قطعه کرده و در اسید سولفوریک حل کرده‌اند. به اعتراف این دو نظامی بلژیکی، از جسد ‌این سه تن، تنها تعدادی از دندان‌ها، بخشی از استخوان‌ها و گلوله‌هایی که در جمجه آن‌ها وجود داشت باقی ماند که آن‌ها را به عنوان "یادگاری" نزد خود نگه‌داشتند.

ژرار سئورت افسر نظامی بلژیکی می گوید وزیر کشور کاتانگا تماس گرفت و گفت: "شما کشته اید، شما هم جسد را سر به نیست کنید. برای من مهم نیست که چگونه این کار را می کنید."